گاهشمار جلالی گاهشماری است که به دلیل این که در زمان حکومت جلالالدین ملکشاه سلجوقی تنظیم شدهاست، جلالی نامیده میشود.
در این گاهشماری روز اول سال طوری تنظیم شده است که با برابری بهاری همگام شود و در پایان ، سال ها ۳۶۵ یا ۳۶۶ روز داشتهاند.
گاهشمار رسمی ایران و گاهشمار رسمی افغانستان بر پایه گاهشمار جلالی ساخته شدهاند ولی هم درازای ماه هایشان و هم آغاز تاریخشان با گاهشمار جلالی فرق دارد.
با استفاده ازتحلیل تئوری حرکت زمین به دور خورشید ، زمانهای اعتدالی بهار برای دروهای از هجرت پیامبر(۶۲۲ بعد از میلاد) تا سال۳۸۰۰ بعد از میلاد محاسبه شدهاست.این تاریخها تنها اجازهٔ تصمیم گیری درباره کبیسه بودن یا نبودن سال تقویم ایرانی (سال شمسی) را میدهد. تجزیه و تحلیل ارائه شده نشان میدهد که برنامه خیام برای سالهای ۱۷۹۹ تا ۲۲۵۶ (۱۱۷۸ تا ۱۶۳۴ شمسی) صحیح است. یک الگوریتم کوتاه که به طور کامل طرح محاسبه سالهای کبیسه را برای یک فاصله زمانی ۳۰۰۰ ساله اصلاح کردهاست،همچنین روالهای "فورترن" برای تبدیل سالهای شمسی ، میلادی ، جولین و تعداد روزهای جولین به یکدیگر ، ارائه شدهاست.
تقویم ایرانی یا جلالی به طور رسمی در ایران و نواحی مجاور آن استفاده میشود . یک تقویم خورشیدی است که به دقت از فصلهای نجومی تبعیت میکند ، بنابراین به دانستن زمان دقیق اعتدالی بهار نیاز داریم.
قوانین تقویم جلالی تماماً سادهاند. سالها ۱۲ ماه دارند که از هجرت پیامبر از مکه به مدینه در سال ۶۲۲ بعد از میلاد شروع شدهاند. یک سال جلالی در اولین روز بهار نجومی و یا در روز بعد از آن که به ترتیب منطبق با این است که لحظه اعتدالی قبل یا بعد ازساعت ۱۲:۰۰ به وقت تهران اتفاق بیفتد ، شروع میشود. در ۶ ماه اول سال همه ماهها۳۱ روز ودر ۶ ماه دوم در یک سال کبیسه همه ۳۰ روز دارند. در سالهای معمولی (غیر کبیسه) آخرین ماه سال ۲۹ روزهاست. بنابراین هر فصل با ۳ ماه متوالی منطبق است.
انتظار میرود که تقریبا هر چهارمین سال در تقویم ایرانی یک سال کبیسه باشد و این نظم مشهور در تقویم خورشیدی است. به علاوه معمولاً بعد از هر ۳۲ سال (بعضی اوقات بعد از ۲۸ یا ۳۶) یک سال معمولی اضافه میشود یعنی ۴ سال متوالی به جای ۳ سال متوالی ۳۶۵ روزهاست. به طور متداول سالهای کبیسه به طور یکنواخت در دورههای ۳۳ ساله محاسبه میشوند و سالهایی هستند که در تقسیم بر ۳۳ باقی مانده ۱،۵،۹،۱۳،۱۷،۲۲،۲۶ و ۳۰ داشته باشند برای نمونه سال جلالی ۱۳۷۵ که در ۲۰ مارس ۱۹۹۶ شروع شدهاست باقی مانده ۲۲ دارد بنابراین کبیسهاست. این قانونها در "برنامهٔ خیام "علی مویدیان و مش چراغ علی که بر روی اینترنت قابل دسترسی است به کار رفته است. متاسفانه این رفتار ساده به طور نامحدود نیست و این دورههای ۳۳ ساله مطمئنا در برخی اوقات دارای شکاف هستند. حسین باقر زادهٔ رفسنجانی در مقدمهٔ این برنامه به اینکه ممکن است یک شکاف دراوایل قرن بعدی هجری به وجود بیاید و اینکه این برنامه تا ابتدای سال ۲۰۵۰ میلادی باید درست کار کند ، اشاره کرده است. هدف این مقاله مشخص کردن طول زمانی دقیقی است که قانون باقی ماندهها در آن صحیح است و ایجاد قانونی برای تقویم جلالی که درآیندهٔ نزدیک کاربردی خواهد شد