واژه نامه ی مقدمات مهندسی نفت-قسمت اول

نقطه ی آنیلین(Aniline Point) :

برای ارزیابی برخی از فرآورده های نفتی مانند سوخت دیزل از ویژگی حلال بودن آن ها در ماده ی آنیلین استفاده می شود . دمای آنیلین (نقطه ی آنیلین) ، حداقل دمایی است که در آن حجم مساوی آنیلین و سوخت مورد آزمایش با هم آمیخته می شوند . هر چه دمای آنیلین بیش تر باشد ، میزان هیدروکربور های حلقوی در سوخت کم تر است .

تقطیر ASTM (ASTM Distillation) :

تقطیر ناپیوسته ی آزمایشگاهی استاندارد شده برای تولید نفتاها و میان تقطیرها که در فشار اتمسفری بدون تفکیک جزء به جزء صورت می گیرد .

عدد اکتان اختلاط (Blending Octane Number) :

در صورتی که مواد دارای اکتان بالا به مقدار بسیار کم با بنزین مخلوط شوند ، مانند موادی رفتار می کنند که عدد اکتان بالاتری ، در مقایسه با نتایج آزمایش های مربوط به ماده ی خالص دارند . به عدد اکتان مؤثر در این ماده در مخلوط ، عدد اکتان اختلاط اطلاق می شود .

دمای جوش (Boiling Point) :

نفت خام و فرآورده های نفتی  از هیدروکربورهای مختلف تشکیل شده است و هر کدام نقطه ی جوش متفاوتی دارد . با تعیین نقطه ی جوش ابتدایی (Initial Boiling Point) در یک نفت ، چگونگی گسترش هیدروکربور ها را نشان می دهند .

باقی مانده ی کربنی (Carbon Residue) :

ماده ی زغالی باقی مانده حاصل از افزایش بیش از حد دمای روغن . معیاری است برای گرایش به تشکیل کک در نفت که به روش تقطیر تخریبی نمونه و تبدیل آن به باقی مانده ی ککی در غیاب هوا تعیین می شود . باقی مانده ی ککی بر حسب درصد وزنی نسبت به نمونه ی اصلی بیان می شود .

کاتالیست (Catalyst) :

ماده ای که بدون آن که خودش وارد واکنش شود ، باعث تغییر سرعت واکنش های شیمیایی می گردد .

تبدیل (شکست) کاتالیستی (Catalytic Cracking) :

شکست مولکول های سنگین توسط واکنش های کاتالیستی و تبدیل آن ها به مولکول های سبک تر .

 تبدیل کاتالیستی (Catalytic Reforming) :

تغییر شکل مولکول هیدروکربن های خطی و تبدیل آن ها به هیدروکربن های حلقوی یا شاخه ای با استفاده از واکنش کاتالیستی .

بهبود دهنده ی عدد ستان (Cetane Improver) :

ماده ی افزودنی برای افزایش عدد سوخت دیزل .

عدد ستان (Cetane Number) :

درصد ستان خالص در مخلوط ستان و آلفا – متیل – نفتالن که با کیفیت افروزش نمونه ی سوخت دیزلی مطابقت دارد . این کیفیت که مشخصه ی سوخت های میان تقطیر است ، مترادف با عدد اکتان بنزین هاست .

ستان (Cetane) :

مایع هیدروکربنی بی رنگ ، C₁₆H₃₄ ، که برای تعیین استاندارد در کارایی احتراق سوخت دیزل استفاده می شود .

نسبت خوراک ترکیبی (CFR) :

نسبت کل خوراک شامل بازگردانی ، به خوراک تازه

نقطه ی ابری شدن (Cloud Point) :

دمایی را گویند که در آن ، تشکیل کریستال های واکس و ترکیبات جامد شدنی در روغن یا سوخت ، موجب کدری و تیرگی رنگ روغن یا سوخت می شود . مشخصه ی نوعی سوخت های میان تقطیر است .

نفت تقطیر شده ، نفت میانی (Condensate) :

در پالایش روغن ، مایع حاصل از میعان بخارات هیدروکربن ها را گویند .

کراکینگ ، شکست مولکولی (Cracking) :

شکست مولکول های بزرگ هیدروکربنی و تبدیل آن ها به مولکول های کوچک توسط گرما یا واکنش های کاتالیستی .

برش ، برش های نفت خام (Cut) :

بخشی از نفت خام که در گستره ی دمایی معین می جوشد . معمولا این گستره بر پایه ی نقطه ی جوش واقعی نفت خام تعیین می شود .

اندیس دیزل (Diesel Index) :

چون اندازه گیری عدد ستان نیاز به موتور مخصوص دارد و از طرفی آزمایش آن وقت گیر است ، برای تخمین درجه ی آرام سوزی سوخت ، به جای عدد ستان از اندیس دیزل استفاده می کنند .

فرآورده ی تقطیر (Distillate) :

هر جریانی که بخار شده ، سپس چگالش و به مایع تبدیل شده باشد .

آزمون دکتر (Doctor Test) :

روشی برای تعیین و آشکارسازی وجود سولفور و مرکاپتان در برش های سبک نفتی (بنزین و دیگر فر آورده های نفتی) که  یک بوی شیرین به دلایل تجاری مورد نظر است .

نقطه ی ریزش (Dropping Point) :

دمایی که در شرایط استاندارد ، گریس از حالت نیمه جامد به حالت مایع تغییر فاز می دهد .

نقطه ی جوش نهایی (FBP-Final Boiling Point) :

نقطه ی جوش پایانی یک برش ، معمولا بر مبنای تقطیر ASTM

دمای انجماد (Freezing Point) :

آزمایش نقطه ی انجماد ، معمولا برای بنزین خودرو و هواپیما و سوخت جت(کروسین)انجام می شود . نقطه ی انجماد ، دمایی است که در آن ، اولین کریستال های هیدروکربور ظاهر می شوند .

نفت گاز ، گازوئیل (Gaz Oil) :

هر جریان تقطیری با وزن مولکولی و نقطه ی جوش بالاتر از نفتای سنگین (بیش از 205 درجه ی سانتی گراد) . در ابتدا ، به گاز تولیدی یا گاز شهری اضافه شد تا گاز با شعله ی پر نورتری بسوزد . لذا به آن نفت گاز اطلاق شد .

نفت گاز سنگین خلاء (HVGO) :

جریان جانبی از برج تقطیر در خلاء را گویند .

آیزوماکس (Isomax) :

آیزوماکس ، یکی از واحد های موجود در پالایشگاه های نفت است که در آن ، هیدروکربور های سنگین و نا مرغوب مانند نفت کوره و گازوئیل حاصل از برج خلاء که دارای موم زیاد و نقطه ی ریزش زیاد است ، به هیدروکربور های سبک تر و با ارزش تر مانند گاز مایع ، بنزین موتور و فرآورده های میان تقطیر و نفت کوره ی کم گوگرد تبدیل می شود .

خوراک گردشی واحد آیزوماکس ، ته مانده ی برج تقطیر است که به علت سنگینی هیدروکر بورها در مراحل اولیه ، قابل تفکیک و جداسازی نیست . در واحد آیزوماکس بیش از 90% حجمی خوراک مجتمع به مواد میان تقطیر تبدیل می شود که در مجموع ، حجم مایعات حاصله 15% بیش از حجم خوراک اولیه است .

ایزومریزاسیون(Isomerization) :

نوعی تجدید آرایش مولکولی است که می توان ایزومر هیدروکربون های مورد نظر را تولید نمود . در این فرآیند ، تعداد اتم های کربن و هیدروژن خوراک و محصول با هم یکسان بوده و در نتیجه وزن مولکولی آن ها برابر است . معمولا در حضور کاتالیزور رخ می دهد .