واژه نامه ی مقدمات مهندسی نفت-قسمت دوم

آلکیلاسیون ، آلکیل دار کردن (Alkylation) :

اضافه کردن یک رادیکال آلکیل (-C_nH_2n+1) به یک هیدروکربن را گویند . در پالایش ، ترکیب اولفین ها و پارافین ها ؛ به ویژه واکنش دادن بوتیلن و ایزوبوتان با استفاده از کاتالیزور های اسیدی مانند اسید سولفوریک و اسید هیدروفلوئوریک برای تولید بنزین با عدد اکتان بالا را گویند .

مبدل کاتالیزوری (Catalytic Converter) :

وسیله ای در اگزوز اتومبیل که با استفاده از کاتالیزور ، گاز های مونوکسید کربن را به دی اکسید کربن و اکسید های نیتروژن را به گاز نیتروژن و هیدروکربن ها را به آب و دی اکسید کربن تبدیل می کند .

منبع چرخه ی کاتالیستی (Catalyst Cycle Stock) :

بخشی از مایع خروجی از محفظه ی فعل و انفعال واحد کراکینگ  کاتالیزی که به نفتا و فر آورده های سبک تر تبدیل نمی شود .

تبدیل کاتالیستی (Catalytic Reforming) :

تغییر شکل مولکول هیدروکربن خطی و تبدیل آن ها به هیدروکربن های حلقوی یا شاخه ای با استفاده از واکنش های کاتالیستی .

نفت دکانته شده (Decanted Oil) :

جریان های ته مانده ی حاصل از برج تقطیر واحد FCC پس از جدا شدن کاتالیزگر از آن .   

سوخت جت (Jet Fuel) :

نوع خاصی از نفت سفید با نقطه ی اشتعال 52 درجه سانتی گراد که به عنوان سوخت جت استفاده می شود . در صورتی که با افزایش متان یا نفتن ، مقدار اشتعال را به 43 درجه ی سانتی گراد برسانیم ، می توان آن را در مقاصد نظامی نیز به کار برد .

میان تقطیر ها (Middle Distillation) :

برش های تقطیر آتش دانی اتمسفری که در گستره ی تبخیر 300 تا 700 درجه ی فارنهایت می جوشند . برش دقیق به کمک مشخصات فرآورده تعیین می شود .

متیل ترسیو بوتیل اتر (MTBE) :

یک منبع اختلاط بنزین اکسیژنات با عدد اکتان بالا که در واکنش متانول با ایزوبوتیلن تولید می شود .

نفتا (Naphta) :

یک برش تقطیر در گستره ی C₅  (216 تا 420 درجه ی فارنهایت) . نفتاها ، طبق برش های تقطیر واقعی به نفتاهای سبک  ، میانی ، سنگین و بکر بسیار سنگین ، تقسیم می شوند . نتیجه ی واقعی به شرح زیر خواهد بود :

نفتای  بکر سبک

نفتای بکر میانی

نفتای بکر سنگین

نفتاها که اجزای تشکیل دهنده ی اصلی بنزین هستند ، معمولا برای تبدیل به بنزین مرغوب ، در معرض فرآورش قرار می گیرند .

نفتالن (Naphthalene) :

یک ترکیب آروماتیکی دو حلقه ای در گستره ی جوش سوخت جت است .

شماره ی اکتان (Octane Number) :

یکی از ویژگی های مهم ینزین خودرو و هواپیما ، شماره ی اتان یا درجه ی آرام سوزی است . احتراق بنزین در موتور ، باید طوری باشد که ایجاد ضربه نکند و آرام بسوزد ، بنابراین دانستن شماره ی اکتان بنزین قبل از استفاده ضروری است . برای افزایش درجه ی اکتان (آرام سوزی) ، از مواد افزود نی استفاده می شود . درجه ی اکتان بنزین معمولی 87 ، سوپر 94 و بنزین هواپیما بین 91 تا 145 است .

اولفین (Olefin) :

یک مولکول هیدروکربنی سیر نشده که بین دو اتم کربن آن ، یک اتصال دوگانه باشد .

پارافین (Paraffin) :

یک ترکیب هیدروکربنی سیر نشده که در آن تمام اتم های کربن موجود در مولکول ، با پیوند های ساده به یکدیگر متصل شده اند .

نقطه ی ریزش (Pour Point) :

کم ترین درجه حرارتی که در آن ، یک مایع شروع به جریان یافتن می کند .

محصول پالایش (Rafinate) :

باقی مانده ی بازیافتی از فرآیند استخراج . یک مثال ، استخراج آروماتیک ها از فرآورده های سنگین مولکول ، به وسیله ی فورفورال است . محصول پالایش ، نسبتا عاری از آروماتیک هایی است که دارای مشخصه های گرانروی ، دمای ضعیف هستند .

ریفرمیت (Reformate) :

نفتای تبدیل شده ای که عدد اکتان آن به روش ریفرمینگ کاتالیزوری یا حرارتی بهبود یافته است .

ریفرمینگ یا تبدیل (Reforming) :

تبدیل بخش های نفتا به فرآورده هایی با عدد اکتان بالا . ریفرمینگ حرارتی ، اساسا یک فرآیند کراکینگ سبک است که در مورد نفتاهای سنگین به کار می رود تا بهره های تولید هیدروکربن های با گستره ی جوش بنزین را افزایش دهد . ریفرمینگ کاتالیزوری در مورد بخش های مختلف تقطیر مستقیم و نفتای کراکینگ شده اعمال می شود و به طور عمده شامل هیدروژن زدایی نفتن ها و تبدیل آن ها به آروماتیک هست . چند کاتالیزور از جمله پلاتین و پلاتین - رنیوم آلومین پایه به کار می روند . فشار جزئی هیدروژن در حد بالا ، حفظ می شود تا از تشکیل کک اضافی جلوگیری شود .

عدد اکتان پژوهشی (Research Octane Number) :

درصد حجمی ایزواکتان در مخلوط ایزواکتان و نرمال هپتان که شدت کوبش هایی که ایجاد می کند ، به اندازه ی کوبش های ایجاد شده به هنگام آزمون سوخت است .

باقی مانده ، قسمت تقطیر نشده ی نفت خام (Resid,Residium) :

معمولا ته مانده های برج های تقطیر اتمسفری و تقطیر در خلا .

انتخاب پذیری (selectivity) :

تفاضل بین عدد اکتان پژوهشی و عدد اکتان موتور در یک بنزین معین . آلکیلات یک جزء سازنده ی عالی با حساسیت کم ، و ریفرمیت یک جزء سازنده با حساسیت زیاد برای بنزین است .

نفت خام ترش (Sour Crude Oil) :

نفت خامی است که گوگرد موجود در آن بیش از 0.5 تا 1 درصد وزنی ، یا هیدروژن سولفید (H₂S) موجود در آن 0.05 فوت مکعب یا بیشتر در هر گالن است . به جر نفت خام تگزاس غربی که همواره بدون توجه به سولفید هیدروژن در آن ، نفت خام ترش تلقی می شود . نفت خام کشور های عربی از جمله نفت خام های پر گوگرد هستند ولی ترش محسوب نمی شوند زیرا حاوی ترکیبات گوگرد دار شدیدا فعال نیستند.

سرعت فضایی (Space Velocity-SV) :

حجم یا وزن گاز یا مایعی که در زمان معین از فضای کاتالیزگر یا محفظه فعل و انفعال عبور می کند تقسیم بر حجم یا وزن کاتالیزوری که سیال از آن عبور می کند . سرعت فضایی بالا با زمان های واکنش کوتاه مطابقت دارند .

نقطه ی دود (Smoke Point) :

نقطه ی دود ، ارتفاع شعله ی ایجاد شده (بر حسب میلی متر) به وسیله ی سوخت را در یک چراغ استاندارد در لحظه ی شروع دود کردن مشخص می کند .

بنزین تقطیر مستقیم (Straight Run Gasoline) :

بخش بنزین کراکینگ نشده از نفت خام تقطیر شده است . بنزین های تقطیر مستقیم به طور عمده ، حاوی هیدروکربن های پارافینی بوده و در مقایسه با بنزین های کراکینگ شده ی حاصل از منبع نفت خام معین ، دارای مقادیر اکتان پایین تری هستند .

نفت خام شیرین (Sweet Crude Oil) :

نفتی که حاوی مقدار کمی سولفید هیدروژن محلول است یا اصلا حاوی هیدروژن سولفید نباشد ولی مقادیر کمی مرکاپتان یا سایر ترکیبا ت گوگردی را دارا باشد .

Tail Gas :

گاز های سبک (گاز خروجی) تولیدی به صورت فرآورده های جنبی فرآورشی پالایشگاهی .

تقطیر در خلاء (Vacuum Distillation) :

تقطیر مایع در فشاری پایین تر از فشار اتمسفر . از این تقطیر در مواقعی که لازم باشد ، نقطه ی جوش مواد پایین بیاید یا خطر تجزیه آن ها در دمای بالاتر وجود داشته باشد ، استفاده می شود .

فشار بخار (Vapor Pressure) :

برای یک مایع یا جامد عبارت است از فشار بخار در حال تعادل با آن مایع یا جامد .

منابع دست نخورده (Virgin Stocks) :

روغن های نفتی بکر که کراکینگ نشده اند .