OPEC

نخستین اقدام برای تاسیس سازمان کشورهای صادرکننده نفت( اوپک)، در سال ۱۹۴۹ به وقوع پیوست. در این سال ونزوئلا با ایران، عراق، کویت و عربستان سعودی گفت و گو و پیشنهاد کرد که برای همکاری نزدیک تر میان خود( دارندگان بزرگ نفت) به تبادل نظر و بررسی گزینه های گوناگون بپردازند. در سال ۱۹۵۹، هنگامی که شرکت های نفتی، یک سویه، بهای رسمی نفت ونزوئلا را بشکه ای ۵ تا ۲۵ سنت و نفت خاورمیانه را ۱۸ سنت کاهش دادند، نیاز به همکاری نزدیک تر میان دولت های یاد شده، بیش از پیش آشکار شد. به دنبال آن نخستین کنگره نفتی اعراب در کایرو برگزار شد و در بیانیه ای از شرکت های نفتی خواسته شد که پیش از هرگونه تصمیم گیری یک سویه درباره قیمت نفت، با دولت های کشورهای دارنده نفت مشورت کنند. کشورهای یاد شده در این کنگره برای تاسیس یک کمیته مشورتی نفتی توافق کلی کردند. در آگوست 1960، شرکت های نفتی، قیمت های رسمی نفت خاورمیانه را 10 تا 14 سنت در هر بشکه کاهش دادند. ماه بعد دولت عراق کشورهای ایران، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا را به بغداد دعوت کرد تا درباره کاهش قیمت های نفت به بحث بنشینند. به دنبال آن از 10 تا 14 سپتامبر 1960 کنفرانسی با حضور نمایندگان ایران، عراق، کویت، عربستان سعودی و ونزوئلا، در عراق تشکیل شد. در این کنفرانس اوپک به عنوان سازمانی بین دولتی و دائم تاسیس شد.  

ادامه مطلب را در ادامه مطلب مطالعه کنید

در دومین کنفرانس اوپک که در آوریل 1961 در سوییس برگزار شد، تصمیم گرفته شد که ژنو، محل برگزاری هیئت عامل اوپک، مقر دبیرخانه اوپک باشد. در آوریل 1965 کنفرانس اوپک تصمیم گرفت که مرکز اوپک به وین در اتریش منتقل شود. مذاکرات با دولت اتریش موفقیت آمیز بود و در اول سپتامبر 1965، وزیر خارجه وقت اتریش، مرحوم دکتر« بروئو کرسکی» و دبیر کل اوپک، « اشرف لطفی»، موافقتنامه میزبانی، امضا کردند. در آغاز کار مرکز اوپک در وین در دو ساختمان کوچک قرار داشت، چندی بعد به ساختمان شماره 10، خیابان دکتر کارل لوگر رینگ، سپس در مارس 1977 به ساختمان دبیرخانه کنونی در خیابان اوبر دوناسترای، شماره 93 در کنار کانال دانوب در منطقه 2 وین انتقال یافت.

هدف اصلی این سازمان، آنچنان که در اساسنامه بیان شده، به این شرح است:« هماهنگی و یکپارچه سازی ‍‍سیاست‌های نفت کشورهای عضو و تعیین بهترین راه برای تامین منافع جمعی یا فردی آنها، طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازارنفت بین المللی به منظور از بین بردن نوسانات مضر و غیر ضروری؛ عنایت و توجه ویژه به کشورهای تولید کننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولید کننده نفت؛ تامین نفت کشورهای مصرف کننده به صورت کارآمد، مقرون به صرفه و همیشگی؛ و بازده مناسب و منصفانه برای آنهایی که در صنعت نفت سرمایه گذاری می‌کنند.» 

    در جریان بحران نفت ۱۹۷۳ این سازمان با استفاده از سلاح نفت، دنیا را به وحشت انداخت و باعث ایجاد تورم شدید در تمام مصرف کنندگان نفت، اعم از کشورهای پیشرفته و درحال توسعه جهان شد. با وجود این، تأثیر اوپک بر اقتصاد نفت همیشه ثبات بخش نبوده‌است؛ توسعه بیش از حد میادین نفتی خلیج مکزیک و دریای شمال کاهش سهم اوپک در تولید جهانی، منجر به بی ثباتی روزافزون بازار گشته و موجب شده توان اوپک در ارتباط با کنترل قیمت نفت در مقایسه با دوران طلایی آن کاهش زیادی داشته باشد. با این حال اوپک هنوز هم تأثیر فراوانی بر قیمت نفت دارد. از این سازمان معمولاً به عنوان نمونه‌ای از یک ‍‍ کارتل یاد می‌شود. 

    تصمیماتی که اوپک اتخاذ می‌کند تأثیر بسیار زیادی بر قیمت نفت در جهان دارد. من باب مثال، درزمان بحران انرژی ۱۹۷۳ اوپک از ارسال نفت به آن دسته از کشورهای غربی که در جنگ کیپور یا جنگ اکتبر، ازاسرائیل حمایت می‌کردند، خودداری کرد. در آن جنگ، کشورهای غربی به حمایت از اسرائیل با مصر و ‍‍سوریه وارد جنگ شدند. خودداری اوپک از ارسال نفت به کشورهای غربی باعث شد قیمت نفت در بازارهای جهانی ۴ برابر افزایش بیابد. این رشد قیمت که به مدت ۵ ماه ادامه داشت، در ۱۷ اکتبر ‍‍۱۹۷۳‍‍ شروع شد و در ۱۸ مارس ۱۹۷۴ به پایان رسید. پس از آن کشورهای عضو اوپک در ۷ ژانویه ۱۹۷۵ با هم موافقت کردند و قیمت نفت خام را ۱۰٪ افزایش دادند. در آن زمان، کشورهای عضو اوپک، از جمله آن کشورهایی که از قبل صنعت نفت خود را ملی کرده بودند، به اتفاق خواستار برقراری نظم نوین اقتصاد جهان با ائتلاف کشورهای اصلی تولید کننده نفت شدند. آن کشورها که موفق شدند اولین اجلاس اوپک را در الجزیره ترتیب دهند، خواهان قیمت ثابت و عادلانه برای کالا، یک برنامه بین المللی غذا و کشاورزی، انتقال فناوری از شمال به جنوب و دموکراتیک کردن نظام اقتصادی بودند. 

    در حال حاضر این سازمان 11 عضو دارد که فهرست آنها در ذیل آمده است:

اعضای بنیان گذار (سال عضویت)

ایران (1960)

عراق (1960)

کویت (1960)

عربستان سعودی (1960)

ونزوئلا (1960) 

 اعضای کامل ( رسمی)

قطر 1961

اندونزی 1962

لیبی 1962

امارات متحد عربی 1967

الجزایر 1969

نیجریه  1971  

    اکوادور که در سال 1973 به عضویت رسمی( کامل) درآمده بود، به درخواست خود در 31 دسامبر 1992 از عضویت انصراف داد. گابن نیز که در سال 1975 به عضویت کامل درآمده بود، در ژانویه 1995 به عضویت خود پایان داد. 

    در حال حاضر حق عضویت در اوپک سالانه ۵ میلیون دلار است و تنها کشورهای صادر کننده نفت می‌توانند عضو این سازمان باشند.